Gorące lato 1920. Armia w odwrocie. Państwo w kryzysie

Kiedy: 14 sierpnia 2022 r.
Godzina: 16.20
Gdzie: Willa Bzów w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
Transmisja online: kanał YouTube Muzeum Józefa Piłsudskiego oraz fanpage na Facebooku Biura Programu Niepodległa
Liczba miejsc ograniczona, obowiązuje wcześniejsza rezerwacja.

14 sierpnia 2022 r., w przeddzień Święta Wojska Polskiego Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu Niepodległa zapraszają na debatę naukową poświęconą wojnie 1920. Tym razem naukowcy zajmujący się tą problematyką nie będą analizowali przebiegu zwycięskiej bitwy warszawskiej, ani strategii Józefa Piłsudskiego, lecz przyjrzą się wnikliwie kryzysowej sytuacji, w jakiej znalazło się państwo polskie w czasie wojny.

Latem 1920 roku bolszewicka Rosja rzuciła na Polskę 2/3 swych wojsk. Do ofensywy Armii Konnej na Ukrainie w lipcu dołączyła ofensywa Armii Czerwonej na Białorusi. Wojsko Polskie cofało się na kolejne linie obrony. Bolszewików nie udało się powstrzymać na Bugu, ani na linii Niemna.

Józef Piłsudski wspominał: Kruszyły się charaktery … strach dawał się spostrzec … na tyłach. Panika … wybuchała raz po raz, … nawet w sztabach wyższych jednostek, rozszerzając się coraz głębiej i głębiej. Zaczynała pękać nawet praca państwowa … Zaczynał się formować … najniebezpieczniejszy front wewnętrzny. I podsumowywał – Chory kraj – daje chore wojsko.

Sytuacja międzynarodowa Polski była bardzo trudna. Litwa sprzymierzyła się z bolszewickim agresorem. Łotwa, Estonia, Finlandia i Rumunia obawiały się utraty niepodległości. Niemcy szykowały się do zrzucenia łańcuchów traktatu wersalskiego i do współudziału w rozbiorze Polski. Czesi zamknęli dla Polski szlaki transportowe z Zachodu i obiecali oddać bolszewickiej Rosji Ruś Zakarpacką. Wielka Brytania zawiedziona rozwojem stosunków z Moskwą, metodą „pokój przez handel”, czyniła pozory starań o pokój, a przynajmniej rozejm, kosztem ustępstw Polski. Francuzi zastrzegali, iż swoich wojsk nie wyślą nad Wisłę, ale sprzedawali nam broń i amunicję. Węgry, doświadczone rok wcześniej rodzimą bolszewicką rewolucją, oddały Polsce swoje zapasy amunicji i realizowały kolejne zamówienia. Belgia przekazała nam pociąg sanitarny. Gdy Armia Czerwona dochodziła do Warszawy, światowy ruch robotniczy grzmiał „Ręce precz od Kraju Rad!”, blokując transporty morskie i kolejowe z dostawami broni dla Polski.

Mocarstwa ententy domagały się od Polski likwidacji Rady Obrony Państwa i dymisji Wodza Naczelnego, jako warunek pomocy, której wcale nie zamierzały udzielić. W taborach Armii Czerwonej zmierzał do Warszawy nowy bolszewicki rząd z Dzierżyńskim i Marchlewskim na czele. Zagraniczne misje wojskowe i ambasadorowie, w przewidywaniu upadku stolicy, ewakuowały się do Poznania, w Warszawie pozostał jedynie nuncjusz Achille Ratti. W stolicy Wielkopolski część polityków zamierzała utworzyć „prawdziwie narodowy” rząd i siłą usunąć Józefa Piłsudskiego. Inni, uważając że wszystko stracone, chcieli negocjować z Sowietami.

Gdzie w tej krytycznej sytuacji można było szukać nadziei, siły czy pomocy? Józef Piłsudski na posiedzeniu Rady Obrony Państwa powiedział: Muszę walczyć i zwyciężać z takim wojskiem, jakie jest, innego nie mam. Położenie Polski latem 1920 zdaje się przypominać obecną sytuację Ukrainy. Czy historia rzeczywiście się powtarza? Czy można uczyć się z historii? W przededniu rocznicy bitwy warszawskiej o krytycznych momentach w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku dyskutować będą historycy w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Zapraszamy do uczestniczenia w debacie na żywo lub do śledzenia jej online.

W debacie prowadzonej przez prof. dr hab. Grzegorza Nowika zastępcę dyrektora Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku udział wezmą:

• dr hab. Gennadii Korolov – profesor w Instytucie Historii Ukrainy Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie
• prof. dr hab. Grzegorz Łukomski z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu
• prof. dr hab. Janusz Odziemkowski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
• płk dr hab. Juliusz S. Tym, prof. Akademii Sztuki Wojennej

dr hab. Gennadii Korolov – historyk i politolog, profesor w Instytucie Historii Ukrainy Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Kijowie, współpracownik Instytutu Historii PAN. Absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, stypendysta Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Institute for Modern and Contemporary Historical Research przy Austriackiej Akademii Nauk (Wiedeń) oraz Harvard Ukrainian Research Institute ( Cambridge, Stany Zjednoczone). Redaktor czasopism naukowych “Nowy Prometeusz” oraz “Revolutio. The Journal of the Study of Wars and Revolutions”. Zainteresowania badawcze koncentruje na historii idei federalistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz przemocy podczas I wojny światowej 1914-1918 i później.

prof. Grzegorz Łukomski – pracownik naukowy Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół problematyki historii politycznej (dyplomacja) i wojskowej (wywiad i kontrwywiad) oraz antropologii kultury kresów wschodnich i zachodnich Rzeczypospolitej (XIX i XX r.); tożsamości i kultury politycznej polskiej diaspory cywilnej i wojskowej po II wojnie światowej, zwłaszcza na terenie Wielkiej Brytanii; niemcoznawstwa, sowietologii i biografistyki oraz dziejów ziem Rzeczypospolitej (XIX i XX w.). Autor kilkudziesięciu książek, artykułów naukowych, recenzji i biogramów. Upowszechnia wiedzę historyczną w programach radiowych i telewizyjnych, m. in. w TVP Historia, a także na łamach prasy krajowej i zagranicznej.

prof. Grzegorz Nowik – zastępca dyrektora ds. naukowych Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Kierował Zespołem Upowszechniania Tradycji oraz Komisją Symboliki Wojskowej w MON, b. wykładowca UKSW, wieloletni redaktor naczelny „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” oraz z-ca dyrektora Wojskowego Biura Badań Historycznych. Zajmuje się badaniem dziejów najnowszych, historii harcerstwa, wojskowości i myśli politycznej, („Odrodzenie Rzeczpospolitej w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego”, cz. I–II), kieruje zespołem wydającym dokumenty wojny 1918–1920. Laureat nagrody im. prof. Jerzego Łojka oraz dwukrotnie nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za monografię polskiego radiowywiadu: „Zanim złamano ENIGMĘ … Rozszyfrowano REWOLUCJĘ”.

prof. Janusz Odziemkowski – przewodniczący Rady Naukowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Akademii Obrony Narodowej, gdzie uruchomił i kierował katedrą europeistyki. Był Przewodniczącym Rady Kombatanckiej, członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a także Kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Zajmuje się badaniem historii powszechnej oraz historii Polski XIX i XX wieku, historiąpolityczną, dziejami społeczeństwa polskiego XIX i XX stulecia, a także historią wojskowości i konfliktów zbrojnych. Laureat wyróżnienia Klubu Jagiellońskiego przyznawanego historykom zajmujących się dziejami najnowszymi.

płk dr hab. Juliusz Tym – prof. Akademii Sztuki Wojennej, historyk wojskowy specjalizujący się w najnowszych dziejach orężnych polskich i powszechnych. Organizator i pierwszy dyrektor Instytutu Strategii Wojskowej w Akademii Sztuki Wojennej, obecnie pełni służbę na stanowisku profesora w tym instytucie. Autor licznych monografii i artykułów dotyczących wojny Polski z bolszewicką Rosją 1919-1920, sił zbrojnych II Rzeczypospolitej i II wojny światowej, a także współczesnych konfliktów zbrojnych. Członek zespołu zajmującego się edycją dokumentów operacyjnych z wojny polsko-bolszewickiej.