„Dwie racje” – debata profesorska w 95. rocznicę przewrotu majowego (online)

Data: środa, 12 maja 2021 r.

Godzina: 19.00

Miejsce: wydarzenia online (kanał Muzeum na serwisie Youtube)

Wydarzenie niebiletowane

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu „Niepodległa” zapraszają 12 maja o godz. 19.00 do śledzenia debaty profesorskiej, która odbędzie się w muzealnym Saloniku, a dotyczyć będzie najbardziej kontrowersyjnego wydarzenia w całym dwudziestoleciu międzywojennym, przełomowego dla historii politycznej i ustrojowej Polski, czyli przewrotu majowego.

Powstały o nim monografie (choć żadna nie pojawiła się po 1989 roku), wielokrotnie był przedmiotem historiograficznych analiz i publicystycznych sporów. Przy okazji 95. rocznicy tych wydarzeń warto raz jeszcze – w gronie naukowców – podjąć próbę odpowiedzi na pytania o przyczyny, wskazać na niejasności odnośnie jego przebiegu oraz doraźne i dalekosiężne skutki zamachu.

Miejsce debaty jest symboliczne, to właśnie z Sulejówka Józef Piłsudski wyruszył w drogę, aby ponownie sięgnąć po władzę – tym razem niemal dyktatorską. Czy planował przejąć ją siłą, a jeśli tak, to od kiedy nosił się z takim zamiarem? Czy sam przewrót był nieuchronny i czy Marszałek był jedynym potencjalnym zamachowcem? Jak to, co wydarzyło się w maju 1926 roku nad Wisłą, wpisywało się w ówczesne europejskie trendy? Wreszcie, czy Józef Piłsudski okazał się realnym, a może bardziej anachronicznym przywódcą lub adekwatniej, dyktatorem?

W trakcie debaty historycy scharakteryzują strony konfliktu, nieustępliwość prezydenta Stanisława Wojciechowskiego z jednej oraz pragmatyzm premiera Wincentego Witosa z drugiej strony. Przedstawią reakcje społeczne: kibicującą przewrotowi Warszawą, ale też przyjrzą się opiniom prowincji. Omówione zostaną zewnętrzne reakcje: od dyplomatycznego zdumienia, aż po próby wykorzystania sytuacji dla własnych, utylitarnych interesów państwowych. Wreszcie historycy zastanowią się dlaczego Józef Piłsudski okazał się skuteczniejszy i wygrał starcie zwaśnionych obozów politycznych.

Przewrót majowy zmienił układ władzy aż do końca II Rzeczypospolitej. Warto zatem postawić pytanie o kształt rodzimego autorytaryzmu – nie tylko w kontekście struktur i mechanizmów, co zdefiniowania polskiej racji stanu. A może nawet próby jej redefiniowania.
Zapewne podczas debaty wyłonią się kolejne istotne kwestie – wszystkie będą przedmiotem refleksji naukowców, którzy mając odmienne opinie, rzetelnie pochylają się nad faktami, dysponując solidnym warsztatem interpretacyjnym. W przypadku tak ważkich wydarzeń w historii państwowości wydaje się to niezbędne, ale czy zawsze przestrzegane?

Debatować będą:

prof. Włodzimierz Suleja (prowadzący) – wiceprzewodniczący Rady Naukowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego, b. dyrektor Oddziału IPN we Wrocławiu (2000-2013) oraz b. dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN w Warszawie (2018-20020). Zajmuje się badaniem epoki w której żył Józef Piłsudski, autor jego biografii (wydanej dwukrotnie w 1995 i 2018 roku – Rzecz o Józefie Piłsudskim, monografii Polskiej Partii Socjalistycznej, autorem wielu rozpraw, min.: Orientacja Austro-polska w latach I wojny światowej (do Aktu 5 Listopada 1916 roku), Tymczasowa Rada Stanu (1917). Dokumentował także historię współczesną: dolnośląski Marzec 1968 oraz „Solidarność” na Dolnym Śląsku jako uczestnik i współtwórca tych wydarzeń.

prof. Andrzej Friszke – profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN, wykładowca Collegium Civitas, przewodniczący „Archiwum Solidarności”. Od 1982 kieruje działem historycznym redakcji „Więzi”. Członek Kolegium IPN (1999-2006) i Rady IPN (2011-2016). Członek Rady Muzeum Historii Polski i Kolegium Europejskiego Centrum Solidarności (do 2020). Zajmuje się historią polityczną Polski w XX wieku. Autor m.in.: O kształt Niepodległej; Opozycja polityczna w PRL 1945–1980; Życie polityczne emigracji; Przystosowanie i opór; Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi; Adam Ciołkosz – portret polskiego socjalisty; Państwo czy rewolucja. Laureat nagród m. in. im. Kazimierza Moczarskiego, imienia Długosza, „Klio”, im. T. Kotarbińskiego; przewodniczący Jury nagrody im. K. Moczarskiego.

prof. Krzysztof Kawalec – członek Rady Naukowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego, dyrektor Oddziału IPN we Wrocławiu (2016–2018). Zajmuje się dziejami doktryn politycznych oraz polskiej myśli politycznej, autor m.in. rozprawy Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939; Ze studiów nad dziejami myśli politycznej obozu narodowego. Członek Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Autor wielu prac i artykułów, m.in. biografii Romana Dmowskiego. Laureat nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za pracę Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939.

prof. Grzegorz Nowik – zastępca dyrektora do spraw naukowych Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Kierował Zespołem Upowszechniania Tradycji oraz Komisją Symboliki Wojskowej MON, były wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, wieloletni redaktor naczelny „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” oraz zastępca dyrektora Wojskowego Biura Badań Historycznych. Zajmuje się badaniem dziejów najnowszych, historii harcerstwa, wojskowości i myśli politycznej, (Odrodzenie Rzeczpospolitej w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, cz. I–II), kieruje zespołem wydającym dokumenty wojny 1918–1920. Laureat nagrody im. prof. Jerzego Łojka oraz dwukrotnie nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za monografię polskiego radiowywiadu: Zanim złamano ENIGMĘ… rozszyfrowano REWOLUCJĘ.

prof. Karol Olejnik – historyk wojskowości oraz najnowszej historii Polski, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dziekan Wydziału Historycznego UAM (1990-1996), wykładowca Uniwersytetu Szczecińskiego, rektor Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i dziennikarstwa w Poznaniu (2008-2012). Autor m.in., opublikowanej w 2019 r. pracy: Polska w okresie międzywojennym (1918–1939), stanowiącej IV tom syntezy: Polska – Dzieje narodu, państwa i kultury.

Kto wygra debatę? To pytanie, które zadają sobie organizatorzy debat szkolnych. Specjalnie dla nich rozbudowujemy pakiety edukacyjne. Dla młodzieży ze szkół ponadpodstawowych przygotowaliśmy cykl „oksfordzkich” debat historycznych. Nauczyciele i uczniowie mają do dyspozycji PODRĘCZNIK o prowadzeniu debat, artykuły instruktażowe i serię zeszytów historycznych pomagających przeprowadzić dyskusje na określone tematy niepodległościowe. Inspirując się wystąpieniami profesorów można przeprowadzić własną debatę na temat przewrotu majowego w szkolnej klasie (też tej online).

Kliknij w okładkę, aby pobrać zeszyt w formie pliku PDF.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości.

Wydarzenie współorganizowane przez: