„Architektura pamięci” | Wystawa czasowa w 90. rocznicę śmierci Józefa Piłsudskiego

Co: wystawa czasowa
Kiedy: 12.05 – 5.10.2025
Gdzie: sala Tokio (poziom -3)
Bilety: dostępne od 5.05.2025 (regularny: 5 zł / os., ulgowy: 3 zł / os.)

WERNISAŻ: 11.05 (niedziela), godz. 15:00 (sala Tokio, poziom -3). Wstęp wolny.

Nie każdy zostaje bohaterem swoich czasów. Nie każdy staje się symbolem dla kolejnych pokoleń. Dlaczego dziś pamiętamy o Józefie Piłsudskim? Nowa wystawa czasowa prezentowana w 90. rocznicę jego śmierci opowiada o ciągłości społecznej pamięci o fenomenie Marszałka. Ponad 100 obiektów muzealnych poprowadzi nas od schyłku życia Józefa Piłsudskiego, aż po współczesność i wciąż żywą obecność Marszałka w powszechnej świadomości. Wystawę można zwiedzać w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, czyli instytucji, która sama w sobie jest trwałym pomnikiem pamięci o dziele życia Marszałka i o nim samym!

Formy upamiętnień są różnorodne: bywają sformalizowane, wzniosłe i monumentalne, ale także spontaniczne i wynikające z potrzeby serc zwykłych obywateli. Tę wielowymiarowość pamięci o Józefie Piłsudskim ukazują dwie części wystawy o wymownych podtytułach: „Kult” i „Szacunek”. Osią ekspozycji jest imponująca replika makiety z 1938 roku, przedstawiająca model Dzielnicy Marszałka Józefa Piłsudskiego. To potężne, niezrealizowane założenie urbanistyczne w stolicy doskonale obrazuje skalę potrzeby utrwalenia dorobku Marszałka przez jemu współczesnych. Takich architektonicznych upamiętnień planowano wiele, ale tylko część z nich udało się urzeczywistnić przed wybuchem II wojny światowej. Jednak nie tylko przestrzenie publiczne, budynki i pomniki, lecz także dzieła sztuki, publikacje i druki oraz formy niematerialne miały – i wciąż mają – uwieczniać dziedzictwo Józefa Piłsudskiego. Poprzez kolejne obiekty wystawy, pochodzące z różnych dekad, udaje się snuć zróżnicowaną narrację o tym, co było i przeminęło, oraz co przywrócono. Pojęcie aktualności wspomnianego dziedzictwa Marszałka zdaje się być zatem narracyjnym kluczem dla kuratorek wystawy Angeliki Dłuskiej i Anny Postek.

Dla pokolenia urodzonego w niepodległej Polsce – z trudem scalonej po 123 latach zaborów – nie było nic istotniejszego niż wolność. Czy idolem i autorytetem mógł być wówczas ktoś inny, niż charyzmatyczny przywódca i kreator odradzającego się państwa? – pyta kuratorka, Angelika Dłuska. Piłsudski był fenomenem kulturowym swoich czasów, symbolem II RP, a przede wszystkim symbolem niepodległości. Zachowanie pamięci o dziele życia Piłsudskiego stało się przywilejem kolejnych pokoleń, spadkobierców wolnej Polski. To ich pamięć stanowiła nośnik imponderabiliów, gdy to, co materialne legło w gruzach i kiedy przyszedł czas odbudowy architektury pamięci. – dodaje.

Rocznicowa wystawa skupia uwagę zwiedzających na sile społecznego oddziaływania samych upamiętnień i ich trwałości, nawet w czasach, gdy próbowano wymazać postać Marszałka ze zbiorowej świadomości. Etos Józefa Piłsudskiego przetrwał lata II wojny światowej, czy okres PRL-u. Sowiecka dominacja mogła skutecznie ingerować w dzieła materialne, nie zniszczyła jednak ludzkiej pamięci. Co więcej, po dekadach od swojej śmierci, Marszałek ponownie stał się symbolem dla podziemnych środowisk niepodległościowych! Jak mówi kuratorka wystawy, Anna Postek:

Autorytet Józefa Piłsudskiego – jako polityka i dowódcy wojskowego – zrodziła nie tylko jego wiktoria w wojnie z bolszewicką Rosją, ale i dochowanie przez niego ideałów sprawiedliwości społecznej, którym to hołdował od początku swojej działalności politycznej.

Po zmianie ustroju w 1989 roku Józef Piłsudski powrócił na pomniki. Swoistym monumentem poświęcony jemu i jego epoce jest także otwarty w 2020 roku nowoczesny kompleks muzealny w Sulejówku. To właśnie tutaj powstała wystawa czasowa, która zachęca do dyskusji o ponadczasowej aktualności dziedzictwa Józefa Piłsudskiego. Przekonajcie się, jak wciąż wiele ciekawego jest do opowiedzenia o jednej z kluczowych postaci polskiej historii XX wieku – i to w nieco innym kontekście niż tradycyjna analiza biograficzna. Sprawdźcie na wystawie, czym jest i jak działa architektura pamięci!

Kuratorki wystawy: Angelika Dłuska, Anna Postek.
12 maja – 5 października 2025.
Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku | Aleja Piłsudskiego 29, Sulejówek | Sala Tokio (poziom -3)
Wystawa „Architektura pamięci” została objęta patronatem medialnym TVP HISTORIA