„BIBUŁA” – TAJNA DRUKARNIA Józefa i Marii Piłsudskich

to łódzki oddział Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Ta oryginalna nazwa pochodzi od określenia używanego dla opisania nielegalnych, konspiracyjnych wydawnictw. Józef i Maria Piłsudscy pracowali przy redagowaniu, powielaniu i dystrybucji „Robotnika” – organu Polskiej Partii Socjalistycznej. Trafiał on do rąk pracowników łódzkich fabryk, ale był też kolportowany w innych miastach i wsiach historycznych ziem polskich.

Historia miejsca

Jesienią 1899 roku w łódzkiej kamienicy przy ulicy Wschodniej 19 zamieszkał Józef Piłsudski ze swoją żoną, Marią. W związku z działalnością konspiracyjną funkcjonowali jednak pod przybranym nazwiskiem Dąbrowscy. Ich zadaniem było zorganizowanie i prowadzenie tajnej drukarni Polskiej Partii Socjalistycznej. Ruchliwa i pełna zgiełku okolica stanowiła doskonałe warunki dla konspiracji. Niestety, po zaledwie kilku miesiącach pobytu Piłsudskich w Łodzi, drukarnia została zdekonspirowana, natomiast jej organizatorzy osadzeni w lokalnym areszcie, a następnie przewiezieni do osławionego X Pawilonu w warszawskiej Cytadeli. Po jedenastu miesiącach uwięzienia i po wpłaceniu kaucji Maria mogła wyjść na wolność, ale pod warunkiem, że osiądzie w Wilnie.

Natomiast nad Józefem pojawiło się widmo ponownej zsyłki na Syberię – tym razem na 10 lat z powodu recydywy. Ponadto groził mu zarzut zabójstwa carskiego agenta, a w tym wypadku mogła zapaść najwyższa kara – stryczek. Stosunek towarzysza „Wiktora” do wpadki uchwycił fotograf więzienny na jedynym znanym zdjęciu z łódzkiego okresu jego działalności. Zostało ono wykonane niedługo po aresztowaniu i ukazuje hardego działacza o bezkompromisowym nastawieniu wobec przedstawicieli rosyjskiej władzy.

11 listopada 1938 roku, w mieszkaniu wynajmowanym wcześniej przez Józefa i Marię Piłsudskich, władze miasta Łodzi otworzyły Muzeum Pamiątek po Pierwszym Marszałku i Wodzu Narodu Józefie Piłsudskim. Niestety, nie udało się wówczas ustalić, co stało się z meblami i z maszyną drukarską, nazywaną „bostonką”, które wcześniej tam się znajdowały. Układ pomieszczeń i wyposażenie gabinetu więc zrekonstruowano, zakupiono też nową „bostonkę”, model tożsamy z używanym wcześniej w drukarniach Polskiej Partii Socjalistycznej. Instytucja ta funkcjonowała do wybuchu II wojny światowej. Po 1939 roku pamięć o Marii i Józefie Piłsudskich nie mogła być pielęgnowana w tym miejscu, a mieszkanie, jako własność miasta, służyło celom komunalnym. Jedyną pamiątką, która pozostała, była tablica wmurowana na ścianie kamienicy w 1981 roku. Przez lata stanowiła ona symboliczne miejsce spotkań i składania kwiatów.

Nowe muzeum na mapie Łodzi

„Walka słowem” to nie slogan, lecz żywa idea, którą Józef i Maria Piłsudscy wcielali w życie, gdy mieszkali w Łodzi. Pojęcie to wciąż pozostaje aktualne, dlatego stało się tytułem stałej wystawy, której otwarcie zaplanowano na jesień 2024 roku w „BIBULE” – TAJNEJ DRUKARNI Józefa i Marii Piłsudskich Oddziale Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Klasyczna ekspozycja muzealna łączy się tutaj z fascynującą wirtualną opowieścią w rozszerzonej rzeczywistości, do której zwiedzający uzyskują dostęp za pomocą tabletu.