Pomnik ze spiżu, porcelany czy… pikseli? Debata naukowa o współczesnych upamiętnieniach Józefa Piłsudskiego

Kiedy: 18 marca 2022 (piątek)
Godzina: 18.00
Gdzie: Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz online na kanale Youtube i fanpage’u Biura Programu Niepodległa
Wstęp wolny

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu Niepodległa zapraszają 18 marca na debatę poświęconą współczesnym upamiętnieniom osoby Marszałka. Nieprzypadkowo debata odbędzie się w przeddzień imienin Józefa Piłsudskiego, niegdyś hucznie obchodzonych przez jego przyjaciół, zwolenników i podkomendnych. Punktem wyjścia do dyskusji będzie instalacja rzeźbiarska „Ściana Wolności” Stanisława Bracha składająca się ze stu porcelanowych, stylizowanych głów Piłsudskiego wykonanych w fabryce porcelany w Ćmielowie na stulecie odzyskania niepodległości w 2018 roku. Ta współczesna instalacja zestawiona została przy wejściu do Muzeum z tradycyjnym wizerunkiem Marszałka – projektem pomnika autorstwa Stanisława Ostrowskiego, stojącego przed Belwederem w Warszawie.

Muzeum Józefa Piłsudskiego pokazuje historyczne oblicza swego bohatera, przedstawia zjawisko jego kultu oraz przedwojenne i współczesne formy jego upamiętniania. W centrum wystawy uwagę przykuwają wielkoformatowe ekrany z multimedialnymi projekcjami z obliczami Piłsudskiego. Ekspozycję zamyka zaś konceptualna instalacja Jakuba Woynarowskiego „Figury niemożliwe” z 2014 roku, odwołującą się do baldachimu nad grobem Piłsudskiego na Wawelu. Różne estetyki, programy, materiały. Uczestnicy debaty zastanowią się czy i jak materialność tych upamiętnień ma wpływ na sposób w jaki praktykujemy pamięć o postaciach historycznych? Na ich postrzeganie i na relację z bohaterem upamiętnienia? Na doświadczenie tej pamięci?

Samo Muzeum prezentuje co najmniej kilka możliwości odpowiedzi na te pytania. Jeżeli dodamy pomniki Marszałka w przestrzeniach polskich miast, a także niezliczone, wykonywane z różnych materiałów gadżety z jego przedstawieniem – to wyjściowa baza do dyskusji niezwykle się poszerzy. Wychodząc od postaci Józefa Piłsudskiego uczestnicy dyskusji zastanowią się czy popularyzacja bohatera historycznego zawsze pociąga za sobą komercjalizację jego wizerunku i związanej z nim symboliki. Porozmawiają o upamiętnieniach bohaterów narodowych w przestrzeni publicznej – fizycznej i wirtualnej – pytając o to, czy i jak obecność tych wizerunków przekłada się na żywe treści pamięci społecznej. Zastanowią się, w jaki sposób postać historyczna upamiętniona w formie pomnika lub pamiątki – bibelotu staje się częścią świata osobistych wartości posiadacza.

Debatować będą:

• prof. Stanisław Brach – profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, od 2010 roku kieruje Pracownią Ceramiki na Wydziale Rzeźby. W 2014 roku uzyskał tytuł doktora habilitowanego w dziedzinie sztuk pięknych na Wydziale Rzeźby ASP w Krakowie. Stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2014), projekt artystyczny „Dwie przestrzenie”. Finalista konkursu Taiwan Ceramics Biennale 2016, laureat złotego medalu za pracę „Miodem płynące” na 45 Apimondia 2017, International Apicultural Congress w Istambule. Organizator kilkudziesięciu wystaw indywidualnych i zbiorowych, uczestnik wielu plenerów i konkursów międzynarodowych m.in. we Włoszech, Japonii i Tajwanie. Prace w zbiorach Muzeum Rzeźby Współczesnej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Międzynarodowego Muzeum Ceramiki w Faenza we Włoszech, New Taipei City Yingge Ceramics Museum w Tajwanie, w Pałacu Sztuki we Lwowie oraz w zbiorach prywatnych. Autor instalacji „Ściana Wolności” – wykonanej na stulecie odzyskania Niepodległości w 2018 r. składającej się ze stu porcelanowych głów Józefa Piłsudskiego. 
• dr Ewa Klekot – antropolożka, historyczka sztuki i kuratorka, jurorka w konkursie na projekt wystawy stałej Muzeum Józefa Piłsudskiego w 2014 r. Wykładowczyni w Instytucie Projektowania Uniwersytetu SWPS, School of Form oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Specjalizuje się w interdyscyplinarnym łączeniu humanistyki i nauk społecznych z projektowaniem i działaniami artystycznymi. Zajmuje się antropologiczną refleksją nad sztuką, społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, a także materialnością i wartościowaniem rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek czy eksponat muzealny. Jej aktualny obszar badań to antropologia wytwarzania oraz związane z nią poznanie i wiedza: umiejętności, wiedza ciała, materiały i procesy; tradycje wytwarzania a dziedzictwo niematerialne. Członkini Zespołu ds. pomników i upamiętnień oraz Zespołu ds. dziedzictwa niematerialnego przy Prezydencie m. st. Warszawy.
• Krzysztof Noworyta – twórca i producent projektów z obszaru historii, kultury, edukacji i sztuki. Specjalizuje się w tworzeniu wyjątkowego storytellingu na rzecz wystaw, filmów i produktów cyfrowych. Wraz z Jackiem Dukajem stworzył dla Krakowskiego Biura Festiwalowego koncepcję Planety Lem i znajdującej się w tej instytucji wystawy stałej. Współtwórca projektów wystaw stałych Muzeum Józefa Piłsudskiego, Muzeum Historii Polski, oraz immersyjnych wystaw-przeżyć „Zajezdnia strajkuje” i „Śladami Jezusa”. Autor scenariusza i producent dwóch części filmu animowanego „Niezwyciężeni”. Absolwent Akademii Teatralnej w Warszawie.
• prof. Maria Poprzęcka – historyk i krytyk sztuki, eseistka. Długoletnia dyrektor Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, kierowniczka Zakładu Myśli o Sztuce i Podyplomowych Studiów Muzealniczych, Prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki, obecnie profesor na Wydziale Artes Liberales UW. Autorka wielu książek, m.in. Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, (2001); Inne obrazy. Oko – widzenie – sztuka. Od Albertiego do Duchampa (2008); Impas. Opór, utrata, niemoc, sztuka (2019). Autorka felietonów w „Dwutygodniku”. Obecnie głównym przedmiotem jej zainteresowań jest sztuka współczesna, metodologie badań nad sztuką, otwieranie badań nad sztuką na inne dziedziny humanistyki. Członek Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i złotym medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis za zasługi w zakresie ochrony dziedzictwa, laureatka nagrody im. Kazimierza Wyki za całokształt twórczości (2021).
• dr Ewa Toniak – historyczka sztuki, dr nauk humanistycznych, adiunktka na Wydziale Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie. Interesuje się problematyką pamięci w przestrzeni publicznej i współczesnymi narracjami o PRL-u. Autorka książek: Olbrzymki. Kobiety i socrealizm (2008, 2009), Śmierć bohatera (2015) i Prace rentowne. Polscy artyści między ekonomią a sztuką w okresie odwilży (2015), Wiesław Borowski. Zakrywam to, co niewidoczne. Wywiad –rzeka. Rozmawiają Adam Mazur i Ewa Toniak, 40 000 Malarzy, Warszawa 2014. Redaktorka naukowa tomu pt. Kobiety i sztuka ok. 1960 r. (2010) oraz „Pamiętnika Sztuk Pięknych. T. 9, Sztuka polska 1944-1970” (2015); oraz autorka licznych publikacji poświęconych sztuce kobiet.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości.