Wspomnienie o Gabrielu Narutowiczu. Debata naukowa i promocja książki w 100. rocznicę zamachu

Kiedy: 15 grudnia 2022 r. (czwartek)
Godzina: 12.00
Gdzie: Salonik, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku
Transmisja online (kanał Muzeum na YouTube, www i Facebook Biura Programu Niepodległa)

Niemal w stulecie zamachu na pierwszego Prezydenta RP – 15 grudnia 2022 roku o godzinie 12.00 – Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu „Niepodległa” zapraszają na debatę poświęconą Gabrielowi Narutowiczowi. Naukowcy skupią się nie tylko na kontrowersjach i okolicznościach jego tragicznej śmierci siedem dni po wyborze przez wspólnie obradujący Sejm i Senat na urząd prezydencki, ale również na samych wyborach. Szczególną uwagę zwrócą na relację dwóch mężów stanu: Gabriela Narutowicza i Józefa Piłsudskiego. Debacie towarzyszyć będzie prezentacja wydania krytycznego „Wspomnień o Gabrielu Narutowiczu” spisanych przez Józefa Piłsudskiego, a w krytycznym opracowaniu doktora Stefana Artymowskiego (Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, 2022).

Symbolicznym wydaje się fakt, iż debata odbędzie się w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku – w podwarszawskiej miejscowości, w której to Marszałek wraz z rodziną osiadł po wycofaniu się z życia politycznego w wyniku szoku po zamachu na Gabriela Narutowicza. To tutaj spisywał wspomnienia o pierwszym prezydencie II RP, to tutaj analizował przyczyny i skutki polityczne tych tragicznych wydarzeń. Józef Piłsudski zdał sobie sprawę, że rezygnując z kandydowania na stanowisko prezydenta, przyczynił się pośrednio do śmierci wybranego zamiast niego Gabriela Narutowicza. Szok był tym większy, iż według zamachowca pierwotnym jego celem był właśnie Józef Piłsudski.

Podczas debaty rozmówcy postarają się prześledzić sekwencję zdarzeń społeczno-politycznych i łańcuch decyzji (w tym osobistych), których koincydencja doprowadziła do śmierci jedynego kandydata na prezydenta, na którego gotowa była oddać swój głos większość posłów Sejmu. Zastanowią się jaki był efekt społeczny i polityczny zamachu na człowieka, którego Józef Piłsudski nazywał „prawdziwym Europejczykiem”. Gabriel Narutowicz uosabiał sukces zawodowy, jednocześnie pozostawał bardzo oddany rodzinie. Był inżynierem, wybitnym polskim konstruktorem i europejskim pionierem elektrowni wodnych, który porzucił wygodne, uporządkowane życia na rzecz pracy dla Polski. Jak się okazało, zapłacił za to najwyższą cenę.

Zabójstwo Prezydenta RP Gabriela Narutowicza nie było czynem szaleńca oderwanego od realiów życia politycznego. Prowadzona w ówczesnym czasie nagonka (także na Józefa Piłsudskiego) była niezwykle agresywna, nawoływała wręcz do linczu. Brutalność zajść politycznych i fizyczne ataki na wyborców Gabriela Narutowicza były zapowiedzią nadchodzącego dramatu. Nawet szokująca śmierć urzędnika państwowego nie powstrzymała agresji, co więcej zdarzały się próby bronienia czy usprawiedliwiania zamachowca. Pomimo, że mija wiek od przytoczonych wydarzeń to nadal budzą one emocje, co najlepiej świadczy o ponadczasowości tematyki w debacie publicznej. Sposób komunikowania, narzucania poglądów i osiągania celów politycznych wydaje się zarówno trudnością czasów kształtującej się w odrodzonej Polsce demokracji, jak i wciąż wyzwaniem współczesnego świata.

Uczestnicy debaty:

• dr Stefan Artymowski – pracownik Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, historyk i muzealnik. Autor monografii, artykułów naukowych, recenzji oraz publikacji muzealnych, m.in. Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945–1948 (Poznań 2012), Dziedzictwo epok. Wojna i wojskowość. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych (Warszawa 2013), Ku jedności. Listopad 1918 roku (z Pawłem Bezakiem, Warszawa 2018), Plan Zagłady Warszawy (Warszawa 2019), członek zespołu badawczego Seria dokumentów źródłowych do wojny Polski z bolszewicką Rosją 1918-1920. Współautor katalogów i informatorów wystaw. Specjalizuje się w historii XX wieku oraz historii wojskowości.

• dr hab. Marek Białokur, prof. Uniwersytetu Opolskiego – pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego. Zainteresowania naukowe: biografistyka, historia polskiej myśli politycznej XX wieku, dydaktyka historii. Autor książek: Myśl społeczno-polityczna Joachima Bartoszewicza, Spoglądając na Południe. Szkice z historii stosunków polsko-czeskich w XX wieku w historiografii i myśli politycznej obozu narodowego, Poniatowski i inni. Studia o polskiej polityce, dydaktyce i edukacji historycznej XIX i XX wieku, Gabriel Narutowicz. Biografia (2016).

• prof. Andrzej Friszke – profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN, wykładowca Collegium Civitas, przewodniczący „Archiwum Solidarności”. Kieruje działem historycznym redakcji „Więzi”. Członek Kolegium IPN (1999-2006) i Rady IPN (2011-2016). Zajmuje się historią polityczną Polski w XX wieku. Autor m.in.: „O kształt Niepodległej”; „Opozycja polityczna w PRL 1945–1980”; „Życie polityczne emigracji”; „Przystosowanie i opór”; „Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi”; „Adam Ciołkosz – portret polskiego socjalisty”; „Państwo czy rewolucja”.

• prof. Grzegorz Nowik – zastępca dyrektora ds. naukowych Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Zajmuje się badaniem dziejów najnowszych, historii harcerstwa, wojskowości i myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, kieruje zespołem wydającym dokumenty wojny 1918–1920. Laureat nagrody im. prof. Jerzego Łojka oraz dwukrotnie nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za monografię polskiego radiowywiadu: „Zanim złamano ENIGMĘ … Rozszyfrowano REWOLUCJĘ”.

• red. Konrad Piasecki (prowadzący debatę) – polski dziennikarz radiowy i telewizyjny. Reporter, publicysta, od 2018 roku prowadzący Kawę na ławę i Rozmowę Piaseckiego w TVN24. Wcześniej dziennikarz radia RMF FM i Radia Zet. Laureat nagrody Grand Press dla Dziennikarza roku 2015, autor książki „Zamki na piasku. 20 obrazków z życia dziennikarza” i cyklu „1981. Rozmowy o stanie wojennym” w TVN24GO.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

Organizatorzy: