Archiwum Historii Mówionej – zbiory i działalność

Archiwum Historii Mówionej to projekt realizowany przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku od 2013 roku w Polsce i zagranicą. W jego ramach gromadzone są relacje wspomnieniowe świadków i uczestników historii, pozyskiwane w postaci wywiadów biograficznych oraz tematycznych.

Do końca 2023 roku zbiory AHM objęły 205 nagrań (121 zarejestrowanych w formacie audio i 84 – wideo), opracowanych merytorycznie i skatalogowanych według międzynarodowych standardów „oral history”, składających się na ponad 320 godzin zapisu wielowątkowych opowieści.

Olbrzymią wartością sukcesywnie powiększanej kolekcji jest szeroka problematyka podejmowana przez rozmówców – głównie osoby wywodzące się ze starszego pokolenia zachowującego specjalną pamięć o Józefie Piłsudskim, którego postać stanowi najważniejszą oś przekazywanych wspomnień.

Do najciekawszych zagadnień poruszanych w indywidualnych świadectwach należą:

• losy żołnierzy Legionów Polskich i Wojska Polskiego II RP;
• realia życia codziennego w międzywojennej Polsce;
• przedwojenny kult Marszałka;
• uroczystości pogrzebowe związane z pochówkiem Józefa Piłsudskiego oraz jego serca;
• recepcja pamięci o Józefie Piłsudskim w dobie PRL;
• ranga postaci Józefa Piłsudskiego jako symbolu niepodległości Polski dla opozycji demokratycznej w latach 70. i 80. XX w.;
• historia lokalna Sulejówka, w tym dzieje dworku „Milusin” – domu Aleksandry i Józefa Piłsudskich.

Wśród najcenniejszych nagrań Archiwum Historii Mówionej znajdują się m.in. wspomnienia młodszej córki Marszałka – Jadwigi Piłsudskiej Jaraczewskiej, a także relacje prof. Leszka Moczulskiego (o dziedzictwie myśli politycznej Józefa Piłsudskiego w działalności opozycjonistów przed 1989 rokiem), działacza Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i marszałka Sejmu RP Bogdana Borusewicza, działacza Komitetu Samoobrony Społecznej KOR Macieja Radziwiłła, twórcy Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWa Mirosława Chojeckiego (obie o nawiązywaniu przez opozycję do piłsudczykowskiej tradycji walki o niepodległość), czy też o. Eustachego Rakoczego – kapelana Żołnierzy Niepodległości (o funkcjonowaniu środowiska legionistów w okresie PRL).

Szczególną kategorię nagrań stanowią relacje darczyńców dotyczące historii konkretnych obiektów trafiających do zbiorów Muzeum. Bardzo cenna jest w tym kontekście m.in. opowieść Józefa Plucińskiego dotycząca losów figurki Józefa Piłsudskiego, którą rodzina autora wspomnień zabrała ze sobą skrycie na zesłanie w głąb Związku Sowieckiego w 1940 roku, a także obszerna narracja Krystyny Pawłowskiej – córki Ferdynanda, lekarza w I Brygadzie Legionów i Wojsku Polskim – która przekazała do Sulejówka liczne piłsudczana oraz pamiątki z okresu służby ojca podczas I wojny światowej i wojny Polski z Rosją bolszewicką. Niezwykle wartościowe są również wspomnienia Konrada Langwalda i Anny Rudzińskiej-Langwald, którzy przez lata przechowywali w swoim domu osobiste pamiątki rodziny Piłsudskich oraz oryginalny akt przekazania Marszałkowi dworku „Milusin” w Sulejówku, a także świadectwo Jerzego Kwiczali – darczyńcy m.in. wielu map sztabowych z okresu Wielkiej Wojny, głównie pamiątek po ojcu, Janie, żołnierzu I Brygady Legionów Polskich.

Relacje zgromadzone w Archiwum Historii Mówionej tworzą unikalną bazę źródłową, wykorzystywaną w bieżących projektach muzealnych – wybrane fragmenty nagrań wzbogacają wystawę stałą i towarzyszą rozmaitym tematycznym prezentacjom internetowym, m.in. Sulejówek po sąsiedzku. W perspektywie wszystkie pozyskane wspomnienia zostaną udostępnione online.

→  Apel o zgłaszanie się świadków historii  ←

Kontynuując rozwój zbiorów Archiwum Historii Mówionej pragniemy dotrzeć do wszystkich osób skłonnych podzielić się z nami własną pamięcią o wydarzeniach związanych bezpośrednio lub pośrednio z Józefem Piłsudskim czy Sulejówkiem – opowiedzieć o własnych przeżyciach, bądź doświadczeniach swojej rodziny. Zwracamy się z apelem o zgłaszanie świadków historii, zwłaszcza spośród najstarszego pokolenia, z którymi moglibyśmy się skontaktować i przeprowadzić wywiad. Prosimy środowiska piłsudczykowskie oraz kombatanckie w całej Polsce o wszelkie pomocne w tym celu informacje.

Zachęcamy również do indywidualnych zgłoszeń pod nr tel. (22) 778 80 88

Korespondencję prosimy kierować bezpośrednio do koordynatora projektu, Michała Bronowickiego na adres mailowy: [email protected]

lub też pocztą tradycyjną: Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, Al. Piłsudskiego 29, 05-070 Sulejówek