105 lat walki o Ukrainę – debata naukowa

Kiedy: 20 kwietnia 2022 (środa)
Godzina: 12.00
Gdzie: muzealny Salonik oraz online na kanale Youtube Muzeum i fanpage’u Biura Programu „Niepodległa”
Wstęp wolny na debatę oraz wystawę stałą

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu Niepodległa zapraszają na debatę naukową poświęconą walce Ukrainy o niepodległość w XX wieku. W bieżącym roku przypadają 105 rocznice: w marcu powstania Ukraińskiej Centralnej Rady, a jesienią proklamowania Ukraińskiej Republiki Ludowej. 21 kwietnia miną 102 lata od podpisania tajnej umowy między Rzeczpospolitą Polską a Ukraińską Republiką Ludową – układu Piłsudski-Petlura.

Historia państwowości ukraińskiej sięga Rusi Kijowskiej – wczesnośredniowiecznego państwa plemion wschodniosłowiańskich, z których wykształciły się narody: białoruski, ukraiński i rosyjski. Najazdy tatarskie spowodowały upadek Rusi Kijowskiej. W XIV wieku jej ziemie weszły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od czasu zawarcia unii lubelskiej znalazły się w granicach Korony Królestwa Polskiego rozciągającej się od Bałtyku po Morze Czarne. Po powstaniu Chmielnickiego, Ukraina stanęła przed wyborem: związać się ugodą perejesławską z Rosj,ą czy ugodą hadziacką z Rzeczpospolitą. Ta druga dawała szansę powstania – obok Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego – trzeciego członu Rzeczpospolitej. Nasi przodkowie w Polsce i w Ukrainie zaprzepaścili tę szansę. Po rozbiorach Rzeczypospolitej, ziemie Ukrainy włączone zostały w skład Imperium Romanowych, gdzie Ukraińcy nazywani byli „Małorosjanami”.

Po rewolucji lutowej w Rosji, 17 marca 1917 r. w Kijowie powstał organ parlamentarny – Ukraińska Centralna Rada, która po przewrocie bolszewickim, 20 listopada 1917 r. proklamowała Ukraińską Republikę Ludową – odrębny organizm państwowy, związany z Rosją na zasadach federacji. 22 stycznia 1918 r. Rada ogłosiła IV Uniwersał – deklarację niepodległości: „Ukraińska Republika Ludowa staje się niepodległym, od nikogo niezależnym, wolnym, suwerennym Państwem Narodu Ukraińskiego”.

Przez pięć lat Ukraińcy walczyli o uznanie swej niepodległości. Polska była w 1919 r. jednym z niewielu państw, uznających odrębność państwową Ukrainy. Krótkotrwały konflikt zbrojny odrodzonej Rzeczpospolitej z Ukraińską Republiką Ludową dotyczył ziem pogranicznych, natomiast zarówno „biała” jak i „czerwona” Rosja negowała istnienie narodu i państwa ukraińskiego i dążyły do jego zniszczenia.

Zawarty w kwietniu 1920 r. sojusz Józefa Piłsudskiego z Symonem Petlurą stanowił próbę budowy w środkowo-wschodniej Europie bloku państw i narodów stabilizującego pokój w strefie międzymorza. Planu tego nie udało się wówczas zrealizować.

Gdy w 1991 r. Ukraina ponownie wybiła się na niepodległość, Rzeczpospolita Polska była pierwszym państwem, które uznało jej niepodległość i nawiązało z nią stosunki dyplomatyczne. Pierwszym ambasadorem Ukrainy w Polsce został tłumacz literatury polskiej Dmytro Pawłyczko, współtwórca Deklaracji Niepodległości Ukrainy z 1991 r. , który współpracuje obecnie z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku przy organizacji Dialogu Dwóch Kultur w Krzemieńcu.

Jesteśmy sąsiadami związanymi na dobre i złe. By lepiej rozumieć teraźniejszość warto poznać wspólną przeszłość i złożoną historię wybijania się Ukrainy na niepodległość w XX w. Zapraszamy do śledzenia debaty profesorskiej na ten temat.

Uczestnicy debaty:

• dr hab. Jan Jacek Bruski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmuje się problematyką Europy Środkowo-Wschodniej, głównie dziejami Ukrainy, Czech oraz Słowacji. Autor prac po-święconych relacjom polsko-ukraińskim oraz kształtowaniu się ukraińskiej państwowości po I wojnie światowej,
• prof. Grzegorz Nowik, zastępca dyrektora Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk,
• dr hab. Jan Krzysztof Pisuliński, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego, zajmuje się m.in. relacjami polsko-ukraińskimi w XX wieku oraz dziejami polskiej dyplomacji. Wybitny szachista, mistrz międzynarodowy,
• prof. Władysław Werstiuk, ukraiński historyk, zajmujący się relacjami polsko-ukraińskimi w okresie międzywojennym, były wiceprezes ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej,
• prof. Włodzimierz Suleja (prowadzący), pracownik Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Instytutu Pamięci Narodowej.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości.