Rok Aleksandry Piłsudskiej | bio, foto, podcast, debata, wystawa plenerowa
W uznaniu wybitnej działalności niepodległościowej i społecznej Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2023 Rokiem Aleksandry Piłsudskiej. Kim zatem była i w jaki sposób zapisała się na kartach historii ta wyjątkowa kobieta, której zasługi ciągle jeszcze nie są wystarczająco znane?
♦ FOTOGRAFIE ARCHIWALNE ♦
Kliknij na wybraną fotografię, aby zobaczyć pełne zdjęcie i opis
♦ CYKL ARTYKUŁÓW | Kufer Aleksandry ♦
W przypadku osoby zaangażowanej na tak wielu polach życia społeczno-obywatelskiego nie sposób wyczerpująco odpowiedzieć na to pytanie w zaledwie kilku zdaniach. Jeśli w debacie publicznej pojawia się Aleksandra, to najczęściej w kontekście małżonka, Józefa Piłsudskiego. Jest to jednak cząstka z mozaiki jej życia, zachęcamy więc do zapoznania się z poniższym rysem biograficznym. Opracowanie nie wyczerpuje wszystkich zagadnień związanych z Aleksandrą Piłsudską, jednak spełnia podstawowe zadanie uporządkowania dat i faktów. Po bardziej szczegółowe opisy wybranych fragmentów jej osobistej historii, zapraszamy do wirtualnego Kufra Aleksandry. Mamy nadzieję, że cykl artykułów publikowanych raz w miesiącu, okaże się nie tylko zaskakująco aktualny, ale również inspirujący.
Nazwa Kufer Aleksandry wprost nawiązuje do skrzyni bagażowej, do której we wrześniu 1939 roku spakowane zostały pochodzące z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze pamiątki po Marszałku. Zostały one przekazane przebywającej na emigracji w Londynie wdowie, a po latach przedmioty te – jak i sam kufer – znalazły się na wystawie stałej „Dla Rzeczypospolitej. Józef Piłsudski 1867-1935” w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Kufer jest symbolem trwałości i ciągłości, wyrazem misji Aleksandry, aby zachować pamięć i dziedzictwo męża. Wirtualny Kufer Aleksandry symbolizuje z kolei misję Muzeum, aby zachować pamięć i upowszechniać wiedzę o tej, która zdecydowała się podporządkować swoje życie idei niepodległości Polski.
To decyzja Aleksandry o zakupieniu letniska w Sulejówku i stworzeniu tu domu rodzinnego zaważyła na stuletniej historii miejsca, w dokładnie którym dziś znajduje się Muzeum Józefa Piłsudskiego.
♦ RYS BIOGRAFICZNY ♦
Aleksandra urodziła się 12 grudnia 1882 roku w Suwałkach, w zubożałej rodzinie szlacheckiej Piotra Pawła Szczerbińskiego, pracownika magistratu oraz Julii Jadwigi z Zahorskich. Miała jedenaścioro rodzeństwa, ale wiek dziecięcy przeżyły tylko jej trzy siostry i brat. Wcześnie straciła także rodziców – w 1894 roku zmarła matka, a dwa lata później ojciec. Opieką nad ich osieroconym potomstwem zajęły się odtąd Maria Zahorska, siostra matki oraz babka, Karolina z Truskolaskich Zahorska. To właśnie ona, kobieta o niezwykłej sile charakteru, inteligencji i odwadze, wywarła ogromny wpływ na wychowanie Aleksandry, zaszczepiając w niej głębokie poczucie polskości. Poznaj biografię Aleksandry Piłsudskiej >>.
◊ Opracowanie: Małgorzata Basaj
♦ PODCAST | II Rzeczpospolita kobieca? ♦
Zapraszamy na cykl, którego celem jest przybliżenie historii II RP z kobiecej perspektywy. Oczywiście pretekstem do stworzenia pierwszego muzealnego podcastu było ustanowienie roku 2023 Rokiem Aleksandry Piłsudskiej. To właśnie na przykładzie Aleksandry ze Szczerbińskich, chcieliśmy przypomnieć, że kobiece dokonania historyczne są równie istotne, choć często znacznie mniej upowszechnione. Podcast jest próbą odpowiedzi na pytanie dlaczego w nauczaniu historii wciąż brakuje narracji o bohaterkach i jak możemy starać się to zmieniać? W jaki sposób instytucje kultury chcą o nich mówić, lub jak już teraz je szerzej prezentują? Do rozmów zostały zaproszone kobiety, które dzięki swojej aktywności naukowej, dziennikarskiej, artystycznej lub edukacyjnej „spotkały się” z Aleksandrą Piłsudską i nią w jakiś sposób zainspirowały. A jest z czego czerpać! Może Ciebie też zaintryguje skuteczność działalności społecznej, zacięcie w tej niepodległościowej, a może osobowość i wartości jakimi się kierowała Aleksandra w życiu rodzinnym i obywatelskim? Poznajcie bohaterkę oczami naszych gościń. Zapraszamy do wysłuchania cyklu oraz być może, refleksji nad kobiecą stroną historii. Przejdź do pięciu odcinków tematycznych podcastu >>
◊ Prowadzenie: Agata Augustynowicz
♦ DEBATA | (Nie)odkryta. Jakich opowieści o Aleksandrze Piłsudskiej potrzebujemy dzisiaj? ♦
13 grudnia 2023 roku w muzealnym Saloniku odbyła się debata wieńcząca obchody Roku Aleksandry Piłsudskiej. W spotkaniu udział wzięli:
- Marta Sikorska – historyczka, profesorka na Uniwersytecie Łódzkim, autorka biografii „Aleksandra Piłsudska (1882–1963)”,
- Anna Kowalczyk – dziennikarka, założycielka i prezeska Fundacji Muzeum Historii Kobiet,
- Michał Wójcik – dziennikarz, historyk, redaktor, autor książek publicystycznych i historycznych,
- Małgorzata Basaj – kuratorka, kierowniczka Działu Wystaw i Popularyzacji Nauki w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku,
- spotkanie poprowadziła Joanna Sieracka, pracowniczka Działu Edukacji w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Osoby uczestniczące w debacie, badające postać patronki roku 2023 w różnych obszarach jej działalności, opowiedziały o tym, jakie aspekty jej biografii ciągle czekają na odkrycie i przywrócenie do debaty publicznej. Co na tym polu zmienił rok Aleksandry Piłsudskiej? Nie zabrakło też rozważań o tym, jak opowiadać historię kobiet bez ulegania stereotypom i ideologiom, czy jak przedstawiać Aleksandrę ze Szczerbińskich, żeby inspirować najmłodsze pokolenia, ale nie mitologizować tej postaci, ani nie odzierać jej z niuansów i niejednoznaczności. Obejrzyj nagranie z debaty >>
Debata została przetłumaczona na Polski Język Migowy.
◊ Opracowanie koncepcji i prowadzenie debaty: Joanna Sieracka
♦ WYSTAWA PLENEROWA | Moje wybory. Aleksandra Piłsudska ♦
⇒ Jeśli chcesz obejrzeć całą wystawę i bezpłatnie zaprezentować ją w swojej miejscowości lub instytucji kliknij >>
Wystawa jest opowieścią o kobiecie silnej, niepokornej i odważnej, a jednocześnie troskliwej i wrażliwej. Jak każda i każdy z nas, Aleksandra dokonywała w życiu wielu wyborów, czasem trudnych i kontrowersyjnych. Decyzje te podejmowała w czasach, gdy możliwości kształcenia i samodzielnego funkcjonowania kobiet były ograniczone, w okresie zaborów i braku swobód politycznych, w warunkach konspiracji, wojny, uwięzienia, a potem uchodźctwa.
Wystawa składa się z plansz przedstawiających we współczesny, artystyczny sposób wizerunki Aleksandry na różnych etapach jej życia wraz z jej wypowiedziami, którym towarzyszą plansze historyczne (tu niedostępne) omawiające najważniejsze zagadnienia dotyczące jej życia, a ilustrowane bogatą ikonografią.
Wystawa plenerowa jest (lub była) eksponowana w miejscach szczególnie związanych z Aleksandrą Piłsudską:
- ekspozycja trwająca: przed wejściem głównym do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, czyli w miejscowości, w której w 1921 roku zakupiła niewielkie letnisko, a później stworzyła pierwszy prawdziwy dom dla swojej rodziny (dworek Milusin jest dziś częścią kompleksu muzealnego),
- ekspozycja zakończona: na ogrodzeniu Łazienek Królewskich (od 12 grudnia 2023 roku do 31 stycznia 2024 roku), czyli w pobliżu Belwederu, w którym przez wiele lat mieszkała.
Partnerem wystawy jest Muzeum Łazienki Królewskie.
Wybrane plansze wystawy plenerowej:
♦ MIEJSCA ZWIĄZANE Z ALEKSANDRĄ PIŁSUDSKĄ ♦
◊ Pomysłodawczyni logotypu i koncepcji: Joanna Świeczko, projekt graficzny: Michalina Musielik-Wypych
◊ Koncepcja i opracowanie dedykowanej podstrony internetowej: Joanna Świeczko, Łukasz Truściński
Zakres zadania dofinansowywanego/realizowanego ze środków finansowych Ministra: przygotowanie projektu i produkcja wystawy (w tym: tłumaczenie, zakup niezbędnych materiałów), wernisaż i promocja wystawy, program edukacyjny (zakup usług i materiałów oraz wynagrodzenia bezosobowe niezbędne do realizacji całościowego programu popularyzującego postać Aleksandry Piłsudskiej w formie zajęć i wydarzeń edukacyjnych, podcastów i debaty), Przygotowanie i druk wydawnictw.
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEO
Zadanie: Rok Aleksandry Piłsudskiej
DOFINANSOWANIE
222 000 zł
CAŁKOWITA WARTOŚĆ
222 000 zł